Organizacja Les Compagnons du Devoir et du Tour de France to jedno z najbardziej niezwykłych zjawisk w historii europejskiego rzemiosła. Jej początki sięgają średniowiecza, a idea, która ją stworzyła, pozostaje żywa do dziś: człowiek kształtuje się poprzez pracę, wspólnotę i podróż.
Rzemiosło jako droga życia
Les Compagnons du Devoir nie jest zwykłą szkołą. To wspólnota mistrzów i uczniów, którzy dzielą wspólny etos – dążenie do doskonałości technicznej, szacunek dla materiału i przekonanie, że nauka zawodu jest również nauką o człowieku.
Hasłem, które najlepiej oddaje ducha tej wspólnoty, jest motto: „Servir sans s’asservir, ni se servir” – „Służyć, nie zniewalając się i nie wykorzystując innych.” Wyraża ono filozofię rzemiosła rozumianego jako służbę społeczeństwu, wzajemny szacunek między mistrzami i uczniami oraz przekonanie, że prawdziwa nauka wymaga współpracy i pokory.
Tour de France – nauka przez podróż
Najbardziej charakterystycznym elementem systemu kształcenia jest Tour de France – tradycyjna forma wędrownego szkolenia. Młody adept (zwany compagnon itinérant) spędza kilka lat, podróżując po Francji i innych krajach Europy, pracując w różnych warsztatach i ucząc się od mistrzów rzemiosła. Każdy etap tej podróży to nowe doświadczenie: inne techniki, inne tradycje, inne spojrzenie na to samo rzemiosło. Uczniowie poznają różne szkoły pracy w drewnie, metalu, kamieniu czy skórze – ale przede wszystkim uczą się pokory, odpowiedzialności i współpracy.
Edukacja i zawody
Obecnie Les Compagnons du Devoir szkoli rzemieślników w ponad 30 zawodach: od stolarzy, cieśli i kamieniarzy, przez szklarzy, ślusarzy i kowali, aż po cukierników i piekarzy. Kształcenie obejmuje zarówno praktykę warsztatową, jak i teorię – matematykę, geometrię, rysunek techniczny, zarządzanie projektami i kulturę pracy. Uczniowie mieszkają razem w tzw. Maisons des Compagnons – domach wspólnotowych, które są jednocześnie miejscem nauki, życia i wymiany doświadczeń.
Wartości i duch wspólnoty
Fundamentem całego systemu jest solidarność rzemieślników. Starsi członkowie wspólnoty przekazują wiedzę młodszym, często poświęcając swój czas na nauczanie, konsultacje i wsparcie. Każdy z adeptów, kończąc swoją wędrówkę, tworzy tzw. chef-d’œuvre – dzieło mistrzowskie, które staje się symbolem jego umiejętności i wrażliwości artystycznej.
Les Compagnons du Devoir dziś
Dziś organizacja liczy tysiące członków i współpracuje z warsztatami, szkołami i firmami na całym świecie. Jest obecna nie tylko we Francji, ale także w Kanadzie, Szwajcarii, Belgii, Niemczech i Japonii.
W epoce cyfryzacji Les Compagnons du Devoir udowadniają, że tradycyjne rzemiosło może być fundamentem nowoczesnego świata, a praca ręczna – źródłem kreatywności i niezależności.
Rzemiosło bez granic
Dzięki programom takim jak Erasmus+, uczniowie tej organizacji odwiedzają warsztaty w całej Europie, w tym Bensari Workshop we Wrocławiu, gdzie poznają polskie tradycje stolarskie, doskonalą swoje techniki i uczestniczą w codziennych ćwiczeniach stolarskich. Każdy taki projekt to nie tylko wymiana umiejętności, lecz także spotkanie kultur i filozofii pracy – francuskiego systemu mistrzowskiego i polskiej szkoły rzemiosła, opartej na precyzji, szacunku i cierpliwości.
Na koniec krótka refleksja: w polskim systemie edukacji rzemieślniczej brakuje odpowiednika tego modelu nauczania, nad czym szczerze ubolewam. Mamy w Polsce wielu młodych, utalentowanych ludzi, którzy z pewnością skorzystaliby na takiej formie edukacji – opartej na praktyce, wymianie doświadczeń i podróży między pracowniami.
Wierzę, że kiedyś uda się stworzyć w Polsce przestrzeń, która pozwoli rzemieślnikom uczyć się w podobny sposób – poprzez działanie, wspólnotę i wzajemny szacunek.
🔗 Więcej informacji: www.compagnons-du-devoir.com
FAQ – najczęściej zadawane pytania o Les Compagnons du Devoir
1. Czy Les Compagnons du Devoir mają oddział w Polsce?
Nie, organizacja nie posiada stałego oddziału ani domu Compagnons w Polsce.
Polska znajduje się jednak na mapie międzynarodowych wyjazdów edukacyjnych Les Compagnons du Devoir – młodzi rzemieślnicy odwiedzają polskie warsztaty (m.in. Bensari Workshop we Wrocławiu) w ramach programów takich jak Erasmus+, by zdobywać doświadczenie i poznawać lokalne tradycje rzemiosła.
Za kontakty dotyczące mobilności odpowiada Dział Mobilności Międzynarodowej (Mobilité Internationale) Les Compagnons du Devoir.
2. Czym różni się system nauki Les Compagnons du Devoir od polskiego szkolnictwa rzemieślniczego?
Model Les Compagnons du Devoir opiera się na wędrownym szkoleniu i nauce poprzez praktykę – uczniowie podróżują po kraju i Europie, pracując u różnych mistrzów.
W Polsce brakuje tak rozbudowanego systemu łączącego naukę praktyczną, teorię, wspólnotowe życie i wymianę doświadczeń międzynarodowych.
To właśnie ten element podróży i mistrzowskiego mentoringu stanowi o wyjątkowości systemu Compagnons.
3. Jak można zostać uczniem Les Compagnons du Devoir?
Kandydaci muszą mieć ukończone co najmniej 15–16 lat i wybrać jeden z ponad 30 zawodów rzemieślniczych (m.in. stolarz, cieśla, kamieniarz, ślusarz, piekarz, cukiernik, tapicer, dekarz).
Proces rekrutacyjny odbywa się we Francji i obejmuje rozmowę kwalifikacyjną oraz przyjęcie do jednego z domów Compagnons (Maison des Compagnons). Wielu uczniów rozpoczyna naukę od praktyki zawodowej (apprentissage), a następnie kontynuuje edukację w systemie Tour de France.
4. Ile trwa nauka w systemie Compagnons du Devoir?
Cała ścieżka edukacyjna może trwać od 5 do 7 lat, w zależności od wybranego zawodu.
Każdy etap obejmuje zarówno naukę praktyczną w warsztacie, jak i życie wspólnotowe w domu Compagnons.
Zwieńczeniem nauki jest wykonanie chef-d’œuvre – dzieła mistrzowskiego, będącego dowodem technicznej precyzji i dojrzałości rzemieślnika.
5. Czy Les Compagnons du Devoir współpracują z innymi krajami?
Tak, organizacja prowadzi aktywną współpracę z warsztatami, szkołami i instytucjami rzemieślniczymi w całej Europie, Kanadzie, Japonii i Afryce.
W ramach programów takich jak Erasmus+ młodzi rzemieślnicy odbywają praktyki zagraniczne, które poszerzają ich umiejętności i pozwalają poznać różne tradycje pracy ręcznej.
6. Jakie wartości przyświecają Les Compagnons du Devoir?
Ich motto brzmi: „Servir sans s’asservir, ni se servir” – „Służyć, nie zniewalając się i nie wykorzystując innych.”
To filozofia, która łączy szacunek, odpowiedzialność i służbę rzemiosłu.
W praktyce oznacza to uczenie się poprzez współpracę, dzielenie się wiedzą i dążenie do doskonałości technicznej bez rywalizacji, lecz w duchu wspólnoty.
